روزنامه ایران 14 شهریور 1381
بهمن احمدي امويي، خبرنگار اعزامي «ايران» به شمال عراق
به جرأت مي توان گفت حجم كالاهاي قاچاقي كه روزانه و به روشهاي مختلف از شهرهاي كردستان عراق وارد ايران مي شود، چندين برابر كالاهايي است كه از مناطق آزاد قشم، كيش و چابهار وارد ايران مي شود.
وقتي از اروميه مركز استان آذربايجان غربي به سمت جنوب غرب، گرداگرد درياچه اروميه را طي مي كنيد به هر يك از شهرهاي نقده، پيرانشهر، سردشت و اشنويه كه پا مي گذاري مهمترين مركز فعاليت اين شهرها چند بازار ويژه فروش كالاهايي است كه توسط قاچاقچيان وارد شده است. در مبادي ورودي بعضي از اين شهرها تابلوهاي بزرگ از وجود بازارچه هاي مخصوص اجناس و لباسهاي خارجي با قيمت هاي ارزان خبر مي دهد، تلويزيون ۱۴ و ۲۱ اينچ، انواع پارچه، سيگار و چاي مهمترين كالاهايي است كه قاچاقچيان راه بلد و ماهر مرزهاي غربي با طي مسافت بسيار طولاني وصعب العبور آن را به اين بازارها، مي رسانند.
عثمان يكي از كساني كه در پيرانشهر چندين بار از آن طرف مرز استان اردبيل در كردستان عراق سيگار قاچاق وارد ايران كرده، مي گويد: «براي امثال ما كه پول نداريم، اين كارها مي صرفد؛ براي هر كارتن سيگار ۲ هزارتومان مي دهند تا آن را روي كول خود از دره ها و كوهها عبور دهيم. اگرچه روزي ۲ تا ۳ بار مي توان اين كار را انجام داد ولي چندان درآمدي ندارد، راه ديگري وجود دارد كه هزينه هاي كمتر و درآمد بيشتري عايد فرد مي كند و آن عبور از راههاي مالرو به وسيله قاطر و اسب است.
مهدي يكي ديگر از جوانان پيرانشهر كه در يك مغازه سيگار مي فروشد مي گويد: «با يك قاطر مي توان چندين كارتن سيگار و يا ۶ دستگاه تلويزيون ۲۶ اينچ حمل كرد. براي انتقال هر تلويزيون هم حدود ۵هزار تومان مي دهند. معمولاً كساني كه از قاطر استفاده مي كنند ۲ بار در روز اين مسير را طي مي كنند و برمي گردند، بنابراين ۶۰ هزارتومان پولي نيست كه در اين روزگار به راحتي بتوان از آن صرفنظر كرد.»
در طول سالهاي جنگ ايران و عراق و پس از ناآرامي هاي مناطق كردنشين عراق كه به ايران هم سرايت كرد راههاي شوسه متعددي ساخته شد كه اينك بسياري از آنها تبديل به معبرهاي آشكار و پنهان قاچاقچيان شده است. به ويژه براي افرادي كه در سالهاي گذشته خودرو را با ارزان ترين قيمت و از طريق اين جاده ها وارد ايران مي كرده اند، اما اين روزها به گفته عثمان چون شماره گذاري اين خودروها در ايران تقريباً غيرممكن شده مشتريان زيادي ندارد.
در ميان راههاي متعددي كه براي قاچاق كالا مورد استفاده قاچاقچيان قرارمي گيرد، فقط اصلي ترين آنها توسط نيروهاي نظامي ايران كنترل مي شود.
فقط نبود نيروهاي ايراني گمرك بر سر اين راهها و مرزها نيست كه كار قاچاقچيان را راحت كرده بلكه مشكل عمده نبود يك اراده قوي در آن سوي مرز در منطقه اربيل و سليمانيه عراق است.
مهمترين مركز درآمد منطقه اربيل كه توسط حزب دموكرات عراق كنترل مي شود درواقع همان گمرك ابراهيم خليل در مرز تركيه است كه گفته مي شود روزانه ۲ميليون دلار درآمد دارد. علاوه براين براساس قطعنامه ۹۸۶ سازمان ملل حدود ۱۳ درصد عوايد «برنامه نفت در برابر غذا» توسط نيروهاي سازمان ملل بين كردهاي شمال عراق تقسيم مي شود، اين كمك عمدتاً به صورت جيره هاي غذايي خشك كه شامل برنج، شكر، چاي، عدس، نخود و روغن است در اختيار مردم قرارمي گيرد.
شايد يكي از دلايلي كه وضع اقتصادي كردهاي عراق را نسبت به عرب هاي اين كشور در چند سال اخير بهبود بخشيده همين موضوع باشد.
«دانا» مسؤول حزب ميهني كردستان عراق در تهران با خوشحالي در اين باره به من گفته بود، مردم ما تقريباً نيازي به كاركردن ندارندچرا كه همه مايحتاج خود را از سازمان ملل دريافت مي كنند براي همين امر مردم ما در مناطق شمال عراق زندگي خوب و خوشي دارند.
به مرز حاج عمران كه نزديك مي شويم صف طويلي از كاميون هايي كه از كردستان عراق به ايران وارد مي شوند توجهم را جلب مي كند، يكي از مسؤولان گمرك حاج عمران در اين باره مي گويد: «تقريباً روزانه ۱۰۰ كاميون از اين مرز عبور مي كنند كه معمولاً عدس و نخود با خود به ايران مي آورند و كفش، بيسكويت و رب گوجه به عراق مي برند.»
يكي از كردهاي «چومان» اولين نقطه مرزي كردستان عراق و حاج عمران در همين باره مي گويد: «سازمان ملل آن قدر به ما نخود و عدس مي دهد كه اضافي آن و يا فرآورده هايي را كه با آن توليد مي كنيم به ايران مي فروشيم.»
وجود تعداد زيادي اسب و قاطر در روستاهاي مرزي نشان از رونق بازار خريد و فروش و اجاره قاطر و اسب براي قاچاق كالا به ايران دارد.
آنها مي گويند اگر كسي وضعش خوب باشد، خودش چند رأس قاطر مي خرد و وارد كار حمل ونقل قاچاق مي شود در غير اين صورت بايد اجناس را روي كول خود بگذارد و با مشقت زياد چند كيلومتر راه را براي دريافت ۲ هزارتومان يا ۵ هزارتومان طي كند.
بسياري از مناطقي كه اين راه بلدان كوهستان از آن عبور مي كنند مين گذاري شده است، اگرچه در كنار اين جاده ها علامت هاي ويژه اي براي مشخص كردن مناطق مين گذاري شده و يا پاكسازي شده وجود دارد، اما راهنمايم مرتب به من مي گويد: «مواظب باشيد و هرگز وارد اين نواحي نشويد» با اين همه قاچاقچيان كالا چاره اي جز عبور از آن ندارند و در سالهاي گذشته آنقدر اين مسيرها را پيموده اند كه حالا ديگر هم راههايش را يافته اند و هم ردپاي چهارپاياني را براي راهنمايي ديگر قاچاقچيان در دل كوهها به جا گذاشته اند.
